COVID-19 aşısı, etkili test yöntemleri ve önleyici tedbirler ile birleştirildiğinde salgının kontrol altına alınmasında kritik bir araç olacaktır. Dünyanın dört bir yanında uzmanlar, güvenli ve etkili bir aşının geliştirilmesini ve üretilmesini hızlandırmak için yoğun şekilde çalışıyorlar.

COVID-19, hastalığın görülen fiziksel etkilerinin çok ötesinde, çocuklar açısından son derece büyük bir risk teşkil ediyor. Sokağa çıkma yasaklarının devam etmesi veya yeniden gündeme gelmesiyle birlikte, çocukların temel sağlık hizmetlerine erişimi ciddi şekilde etkilenebilir. Rutin sağlık hizmetlerinin kapsamı daralabilir ve giderek büyüyen bir ekonomik durgunluk dönemi yaşanabilir. Sonuç olarak bir nesil çocuğun sağlığı ve geleceği risk altında kalabilir. Bütün bu gelişmelerin ışığında, ebeveynlerin olası COVID-19 aşısıyla ilgili akıllarına en çok takılan bazı soruları ve cevapları aşağıda derledik:

COVID-19 aşısı ne zaman hazır olur?

Güvenli ve etkili bir aşı geliştirmek zaman alır. Şu anda geliştirilmekte olan 200’den fazla aşı adayı var ve bunların önemli bir kısmı klinik deney aşamasına geldi. Bu aşı adaylarının bazılarıise, aşının onaylanmasından bir önceki son aşama olan Faz 3 – Klinik çalışmalar aşamasında. Küresel paydaşların bu süreyi kısaltmak için çalışmalarına hız kesmeden devam ettikleri dikkate alındığında, bazı aşıların klinik denemelerinin 2021 yılı başalarında  tamamlanarak  ruhsat almasını bekliyoruz.  

Ancak bir aşının geliştirilmesi, onaylanması, geniş ölçekte üretilmesi ve kullanıma sokulmasının zaman alan süreçler olduğu unutulmamalıdır. Bir aşı gerekli onayı aldıktan sonra en çok ihtiyaç duyan kişilere zamanında ve adil bir şekilde ulaştırılması son derece önemlidir. İşte tam da bu noktada UNICEF ve ortakları devreye giriyor.      

UNICEF olarak, dünyanın en çok aşı satın alan kuruluşuyuz ve sahip olduğumuz bu eşsiz tecrübeyi geliştirmeyi hedefliyoruz. Bu bağlamda, dünyanın en büyük ve en hızlı aşı tedarikçisi ve alıcısı diyebileceğimiz  Pan American Health Organization (PAHO) Döner Sermayesi ve COVID-19 Aşısı Küresel Erişim Aracı (COVAX Aracı) ile işbirliği yapıyoruz.

>>Sağlık çalışanlarının her çocuğa aşı ulaştırabilmek için katettikleri ilerlemeye ilişkin yazımızı okuyun

 COVID-19 aşısı nasıl geliştiriliyor?

Aşılar; hastalığa yol açan virüs, bakteri veya diğer mikroorganizmaların antijenik yapılarından (bağışıklık sistemimizin antikor üretmesi için uyaran  madde) geliştirilir. Bu antijenler vücudumuza verildiğinde, bağışıklık sistemimiz bu tehditlere karşı hızlı ve etkili bir şekilde müdahale etmeyi “öğrenir”.   

Genellikle vücudumuza bu antijenlerin zayıflatılmış formları verilir ve bu sayede bağışıklık sistemimiz antijene karşı koruyucu reaksiyon geliştirir ve bunu da hafızasına kaydeder. Böylece bağışıklık sistemimiz daha sonra bu  mikroorganizma ile karşılaştığında , onlar bizi hasta etmeden onları tanır ve hemen mücadele etmeye başlar. Bazı güncel COVID-19 aşı adayları da bu prensip doğrultusunda tasarlanmaktadır.  

Geliştirilmekte olan diğer potansiyel aşılarda kullanılan yeni yaklaşımlar da vardır: RNA ve DNA aşıları gibi. RNA ve DNA aşıları vücudumuza antijeni direkt  vermek yerine bir genetik mesaj verir ve bu sayede bağışıklık sistemimiz ihtiyacı olan antikoru kendisi üretebilecek hale gelir. COVID-19 aşısının geliştirilmesine ilişkin daha detaylı bilgi için DSÖ ve CEPI sayfalarını ziyaret ediniz.  

Koronavirüs aşısı güvenli olacak mı?

Her ülke, aşılar yaygın olarak kullanılmaya başlanmadan önce aşı güvenliğini ve etkinliğini denetleyen düzenleyici kurumlara sahiptir. Küresel çapta Dünya Sağlık Örgütü, aşıların uygulanmasından önce ve hatta kullanılmaya başlanmasından sonraki süreçte güvenliğini gözden geçiren bir dizi bağımsız teknik kurumu koordine etmektedir. DSÖ tarafından onaylanan aşılar, hastalıkların kontrol altına alınmasında güvenli ve etkili olduklarının kanıtlanabilmesi için son derece titiz testlerden ve klinik denemelerden geçer. COVID-19 aşılarının geliştirilmesi için olabildiğince hızlı hareket ediliyor olsa da yalnızca sıkı güvenlik ve etkililik standartlarını karşılayan aşılar onay alabilecektir.    

Çocukların ve ailelerinin güvenliği, UNICEF için birinci sırada gelen önceliktir. Güvenli olan aşıların tedarik edilmesi de öncelikler arasındadır.

COVAX nedir?

COVID-19 Araçlarına Erişimi Hızlandırma (ACT) Girişimi; COVID-19’a ilişkin test, tedavi ve aşıların hızlı bir şekilde geliştirilmesi ve üretilmesi ve herkes için adil erişimin sağlanması amacıyla geliştirilen küresel bir işbirliğidir.   

COVAX, ACT Girişiminin aşı ayağını oluşturmaktadır. COVID-19 aşılarının geliştirilmesini ve üretilmesini hızlandırmayı amaçlayan Araç, aynı zamanda dünyadaki bütün ülkelerin bu aşılara adil ve eşit bir şekilde erişim sağlamasını garanti altına almayı amaçlamaktadır.

COVAX Aracı’nın rolü, en uygun aşı adaylarını belirlemek üzere COVID-19 aşı geliştirme süreçlerini sürekli olarak izlemektir. Araç, üreticilerle birlikte çalışıyor ve aşıların yasal onay almasından önce üreticileri üretim kapasitelerini arttırmaları yönünde teşvik ediyor. Çünkü üreticiler genellikle aşılar kesin onay almadan önce aşı üretim tesislerini büyütmek için ciddi yatırımlar yapma riskini göze almayı tercih etmezler. Ancak şu anki salgın bağlamında bu tarz bir yaklaşım, aşıların ruhsatlandırılmasından sonra gecikmelerin yaşanmasına ve yeterli miktarda aşının hazır olmamasına neden olacaktır.    

COVAX hakkında daha fazla bilgi için tıklayınız.

Ülkemde COVID-19 aşısı ne zaman hazır olacak?

Öncelikle mevcut COVID-19 aşı adaylarından herhangi birinin klinik deneyleri başarılı bir şekilde geçmesi ve hem güvenlik hem etkililik açısından yeterli oldukları kanıtlanmış olması gerekmektedir. Sonraki aşamada aşı yasal olarak onaylanır ve mevcut dozlar, ülkelerin toplam nüfusu dikkate alınarak COVAX Aracına katılan bütün ülkelere dağıtılır. 

Küresel anlamda ciddi bir talep olduğu için bütün ülkeler aşıya aynı anda erişim sağlayamayabilir. Dünyadaki herkes için yeterli aşı dozu geliştirmek aylar, hatta yıllar sürecektir.

Bu anlamda öncelikli olarak sağlık çalışanları ve sosyal hizmet alanlarında ön cephede çalışan kişiler aşılanacak ve bu sayede COVID-19’un sağlık ve sosyal hizmet sistemlerinin işleyişi üzerindeki olumsuz etkisi sınırlandırılacaktır. Bir sonraki aşılama kapsamına katılımcı ülkelerin kendi kararlarına göre bu ülkelerde yaşayan yaşlı bireyler ve altta yatan rahatsızlıkları olan kişiler de dahil olmak üzere yüksek risk gruplarının aşılanması mümkün olacaktır. Her aşama için belirlenen aşı sayısı ülkelere göre değişiklik gösterecektir. Bu nedenle ülkenizin Sağlık Bakanlığı tarafından paylaşılan en güncel bilgileri ve kılavuzları takip etmenizi öneriyoruz. 

COVID-19 aşısına kimler erişebilecek?

Mevcut hedef, 2021 yılı sonuna kadar COVAX planı kapsamında 2 milyar doz aşıyı kullanıma sunmaktır. Belirlenen bu dozun, sağlık ve sosyal bakım çalışanları ile dünyanın birçok ülkesinde ciddi hastalık ve ölüm riski en yüksek olan kişileri korumak için yeterli olması beklenmektedir. Bu aşamaya gelinmesi muazzam bir başarı olacaktır, buna rağmen muhtemelen ilk birkaç yıl daha yaygın kullanım için yeterli doz mevcut olmayacaktır. Dolayısıyla; kendinizi, ailenizi ve içinde yaşadığınız toplumu korumak için maske takma, fiziksel mesafeve düzenli el yıkama gibi tedbirleri almaya devam etmek son derece önemlidir.  

Çocuğum COVID-19 aşısı olmalı mı?

COVAX planı kapsamında ülkelere gönderilecek olan ilk aşı dozları öncelikli olarak sağlık çalışanları, sosyal bakım çalışanları ile yaşlı bireyler ve altta yatan rahatsızlıkları olan kişiler (çocuklar dahil) için hazırlanmıştır ve çocuklara ilk aşamada verilmesi mümkün görünmemektedir. Bahsi geçen gruplara öncelik verilmesinin nedeni, COVID-19’dan kaynaklanan ölümleri azaltmak ve herkese hizmet sağlayan sağlık sistemlerini korumaya yardımcı olmaktır. Daha fazla bilgi edindikçe bu alandaki rehber bilgiler ve aşıya erişimin kapsamı da güncellenecektir. Dolayısıyla, DSÖ gibi güvenilir kaynakları ve kendi ülkenizdeki sağlık bakanlığı tarafından paylaşılan bilgileri takip etmek faydalı olacaktır.

Bununla beraber, çocuğunuzun rutin çocukluk aşılarını eksiksiz yaptırmanız son derece önemlidir. COVID-19 döneminde rutin aşılarla ilgili detaylı bilgi için tıklayınız.

COVID-19 aşısı hazır olana kadar ailemi nasıl koruyabilirim?

Sizin ve ailenizin enfeksiyona yakalanmasını önlemek için alabileceğiniz bazı önlemler şöyledir: 

Ellerinizi sık sık yıkayın: Su ve sabun veya alkol bazlı bir dezenfektan kullanın.

Başkalarıyla aranızda en az 1 metre mesafe bırakın.

Fiziksel mesafenin mümkün olmadığı ve temas riskinin olduğu halka açık yerlerde bez maske takın. Maskenizi su ve sabunla düzenli olarak yıkayın.

Kendinizde veya çocuğunuzda ateş, öksürük, nefes almada güçlük veya diğer COVID-19 belirtileri varsa bir an önce tıbbı yardım alın.

Kalabalık yerlerden, havalandırması yeterli olmayan kapalı mekanlara gitmekten kaçının ve halka açık yerlerde fiziksel mesafe kurallarına uyun.

Tüm iç mekanları sık sık havalandırın.

COVID-19 aşısı hakkında bilmeniz gerekenler | UNICEF Türkiye